سیاست گذاری ملی برای خروج از بحران - مهسان بلاگ

بیش از یک ماه از شروع تحریم های صنعت خودروی کشور ازسوی ایالات متحده آمریکا می گذرد. در این مدت شاهد بودیم که شرکای خارجی صنعت خودروی کشور برای اینکه از گزند جریمه های معین شده توسط آمریکا مصون بمانند، فعالیت های خود در ایران را به حالت تعلیق درآوردند.

این اتفاق در کنار کاهش ورود مواد اولیه و قطعات مورد احتیاج خطوط فراوری خودروسازان داخلی به واسطه تحریم، سبب شده تا شرکت های فراورینماینده از وضعیت مساعدی برخوردار نباشند. به طوری که افت فراوری در مردادماه گویای وضعیت این روز های خودروسازی بعد از بازگشت تحریم ها و تعلیق فعالیت شرکای این صنعت است.

براساس آمار های منتشره ازسوی وزارت صنعت طی مردادماه امسال، صنعت خودرو شاهد افت 38 درصدی بوده است.

در این شرایط دست اندرکاران صنعت خودرو، استادان دانشگاه ها و کارشناسان این صنعت در اظهارنظر های مختلف به آسیب شناسی وضعیت این صنعت پرداخته اند و اینکه خودرو چگونه می تواند از بن بست کنونی خارج گردد. در این زمینه دلایل گوناگونی از سوی کارشناسان مطرح می گردد حال آنکه در میان دلایل مطرح شده، بعضی با اشاره به پلت فرم ملی تاکید دارند که اگر خودروسازان ساخت پلت فرم را در دوران طلایی خودروسازی کشور جدی می گرفتند اکنون با بحران فراوری روبرو نبودند.

آن ها دلیل اصلی آسیب پذیر بودن صنعت خودرو در مقابل تحریم های اعمال شده را وابستگی بیش از پیش خودروسازان داخلی به شرکای خارجی خود می دانند.

به عقیده آن ها پاشنه آشیل صنعت خودرو در زمان تحریم ها همین وابستگی به وجود شرکای خارجی در این صنعت است؛ بنابراین خودروسازان داخلی باید پیش از این راه خود را از شرکای خارجی جدا و با فراوری پلت فرم ملی، به نوعی به سمت استقلال در این صنعت حرکت می کردند.

در حالی داشتن پلت فرم داخلی به عنوان راه حل مقابله با تحریم های اعمال شده علیه صنعت خودروی کشور مورد توجه نهاده شده است که با نگاهی به جنس تحریم ها و وضعیت فراوری خودرو متوجه می شویم داشتن پلت فرم ملی هم سبب واکسینه شدن صنعت خودروی کشور در مقابل ویروس تحریم ها نمی گردد.

واکسینه نشدن صنعت خودروی کشور حتی با داشتن پلت فرم ملی در میان کارشناسان این صنعت دارای هوادارانی است. مساله ای که بیش از بحث در این زمینه مورد توجه آن ها قرار می گیرد، نداشتن شرایط لازم برای فراوری پلت فرم ملی در این صنعت است.

آنچه معین است، دانش فنی طراحی پلت فرم، تکنولوژی ساخت قطعات طراحی شده و بهره مندی از یک شبکه تامین پایدار و قابل اتکا از مهم ترین الزامات و زیرساخت های مورد احتیاج برای طراحی پلت فرم است که صنعت خودروی کشور از داشتن آن ها محروم است.

با توجه به وضعیت صنعت قطعه کشور و احتیاج این صنعت به واردات مواد اولیه در کنار عدم توانایی در فراوری تمام قطعات مورد احتیاج خودروسازان می توان متوجه شد که در شرایط حاضر، داشتن پلت فرم های ملی به رویا شبیه است و بر فرض محال اگر هم خودرو یا خودرو هایی با پلت فرم ملی در کشور فراوری می شد، با توجه به شرایط حاضر و اعمال تحریم ها، فراوری این خودرو های در خطوط فراوری خودروسازان با چالش همراه بود و روند فراوری آن ها در آمار فراوری خودروسازان نزولی می شد.

از این رو نباید از نظر دور داشت که در حال حاضر یک واقعیت غیر قابل انکار در صنعت خودروی کشور وجود دارد و آن واقعیت این است که پرتیراژ ترین خودروی ساخت داخل هم وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تامین بین المللی دارد و مستقل از روابط بین الملل نمی تواند به حیات خود ادامه دهد. از دیگر سو، اما بعضی دیگر از کارشناسان به دلیل جهانی شدن صنعت خودرو و ادغام شرکت های بزرگ خودروسازی در یکدیگر، ساخت پلت فرم ملی را اقدامی منسوخ شده می دانند و تاکید دارند که اگر پلت فرمی هم با هزینه های سرسام آور در دوران طلایی خودروسازی کشور ساخته می شد باز هم جوابگوی احتیاج های کنونی نبود.

تدوین استراتژی توسعه صنعت خودرو

برخورداری صنعت خودرو از پلت فرم اختصاصی یا اصطلاحا ملی به رغم آنکه سال هاست مورد بحث و پیگیری است، اما هیچ گاه دولت و شرکت های خودروسازی به طور جدی به آن ورود نکردند.

حسن کریمی سنجری درباره اینکه از چه زمانی بحث پلت فرم ملی مورد توجه خودروسازان داخلی نهاده شد می گوید که در اواخر دهه 70 که جریان نقدینگی در خودروسازی از شرایط بهتری برخوردار بود برای مدتی به این موضوع به طور جدی پرداخته شد و تولد خودرویی به نام سمند حاصل کوشش های آن دوران است.

در حالی این کارشناس به فراوری خودرویی به نام سمند به عنوان خودروی ملی اشاره می نماید که شاهد بودیم فراوری این خودروی ملی به دلیل نبود الزامات و زیرساخت های لازم در فراوری آن سبب شد تا تبدیل به یک پلت فرم اختصاصی به طور کامل نگردد. از این رو فراوری نسل های جدیدتر و به روزتر این خودرو نتوانست با سرعت در سبد فراوریات شرکت سازنده قرار بگیرد.

کریمی سنجری در ارتباط با زیرساخت های مورد احتیاج برای فراوری پلت فرم ملی می گوید: دانش فنی طراحی پلت فرم، تکنولوژی ساخت قطعات طراحی شده و بهره مندی از یک شبکه تامین پایدار و قابل اتکا در کنار داشتن یک بازار بزرگ داخلی و صادراتی که هزینه میلیارد دلاری طراحی و فراوری یک پلت فرم اختصاصی را توجیه کند از مهم ترین الزامات و زیرساخت های برخورداری از یک پلت فرم اختصاصی و ملی است.

کریمی سنجری همچنین معتقد است در ایران هیچ گاه شرایط برای روی آوردن صنعت خودروی کشور به طراحی و فراوری پلت فرم ملی فراهم نبوده است. وی در ادامه با اشاره به وضعیت کنونی عنوان می نماید که در میان الزامات و زیرساخت های لازم برای فراوری پلت فرم ملی، به نظر می رسد موضوع دانش فنی در شرایطی که صنعت خودرو دچار تحریم نباشد، راحت تر قابل دسترس باشد.

زیرا شرکت های دانش بنیان زیادی هستند که هم توانایی انتقال دانش به ما را دارند و هم حاضر به همکاری در این زمینه هستند؛ در حالی که صنعت خودرو به راحتی می تواند با همکاری با شرکت های دانش بنیان، دانش مورد احتیاج برای فراوری پلت فرم ملی را به دست بیاورد، اما دو الزام تکنولوژی ساخت و وجود یک زنجیره تامین متشکل از مجموعه سازی ها و قطعه سازی های صاحب تکنیک به سادگی قابل دستیابی نیستند.

این کارشناس خودرو معتقد است با توجه به تاثیرپذیری خودروسازی ایران از محدودیت های سیاسی و نیز تحریم های خارجی که به صورت سلسله وار هر از چندگاهی این صنعت را دچار مشکل می نماید، برخورداری از یک شبکه پایدار تامین تقریبا امری محال است. کریمی سنجری در ادامه می گوید: شرکت های قطعه ساز داخلی نمی توانند به طور مستقل به حیات خود ادامه دهند و همیشه وابسته به شرکت های خودروسازی بوده اند.

اشاره این کارشناس به وابستگی صنعت خودرو را می توانیم به صورت عینی در وضعیت این صنعت مشاهده کنیم. هرگاه که خودروسازی دچار افول و فرود می گردد، این قطعه سازی ها هستند که تا آستانه تعطیلی و تعدیل نیرو پیش می روند.

در شرایطی که بخواهیم به سمت فراوری پلت فرم ملی حرکت کنیم احتیاجمند شبکه گسترده و منسجم تامین هستیم و این مهم حاصل نمی گردد مگر به یاری سرمایه گذاری گسترده. با این حال مشاهده می گردد که این صنعت نتوانسته به درستی بر تجهیزات ساخت و اتوماسیون فراوری سرمایه گذاری کند.

کریمی سنجری در عین حال این نکته را نیز مورد تاکید قرار می دهد که نباید پرداختن به طراحی پلت فرم ملی تعطیل گردد. این کارشناس پیشنهاد می نماید که خودروسازی کشور پیش از پرداختن به هزینه کرد در این موضوع بهتر است استراتژی پایداری برای توسعه خود تدوین کند که پرداختن به طراحی و فراوری یک پلت فرم ملی بخشی از آن باشد. در آن صورت تکلیف همه ذی نفعان در این زمینه روشن و پایدار خواهد شد.

پلت فرم ملی راهگشاست؟

فربد زاوه، کارشناس خودرو هم با کریمی سنجری درباره مهیا نبودن شرایط برای فراوری پلت فرم ملی در کشور موافق است.

هواداران فراوری خودروبراساس پلت فرم داخلی معتقدند که آسیب های پیشا تحریمی و پساتحریمی صنعت خودرو ناشی از وابستگی به شرکت های بین المللی و ساخت داخل پایین محصولات فراوری شده است. این کارشناس خودرو با توجه به اظهارنظر بعضی از دست اندرکاران خودرو که معتقدند چاره کنونی صنعت خودرو طراحی و ساخت پلت فرم های ملی است تاکید می نماید که شرایط حاکم بر صنعت خودرو امکان فراوری پلت فرم داخلی را فراهم نمی نماید. این کارشناس ادامه می دهد: اولین شرط برای فراوری پلت فرم داخلی، سرمایه گذاری در این زمینه است؛ در حالی که صنعت خودروی کشور به لحاظ اقتصادی در شرایط مساعدی قرار ندارد و نمی تواند برای فراوری پلت فرم داخلی حجم بالایی از سرمایه گذاری را تقبل کند.

زاوه می گوید: در حال حاضر پرتیراژترین خودروی ساخت داخل هم وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تامین بین المللی دارد و مستقل از روابط بین المللی نمی تواند به حیات خود ادامه دهد. در عین حال کاهش این وابستگی به حتی یک قطعه مشکل را حل نمی نماید و امکان دارد عدم تحویل همان یک قطعه صنعت خودرو را از پای دربیاورد.

معضلی که زاوه به آن اشاره می نماید در حال حاضر در وضعیت فراوری خودرو های پرتیراژ به راحتی قابل مشاهده است. فراوری خودرو هایی مانند پراید و 405 وابستگی بسیار کمی به قطعات خارجی دارند.

زاوه تاکید می نماید که وضعیت صنعت قطعه کشور در زمان تحریم ها بحرانی می گردد و نقاط آسیب این صنعت را در زمان اعمال تحریم ها می توان به راحتی مشاهده کرد.

قطعه سازان داخلی به شدت به تامین نمایندگان خارجی قطعات نیم ساخته یا مواد اولیه وابسته هستند و عمدتا فراوری واقعی با ارزش افزوده زیادی ندارند. زاوه می گوید: این وابستگی درخصوص قطعات خودرو هایی که سال هاست در بازار های جهانی عرضه نمی شوند و مدت هاست از خطوط فراوری کارخانه های اصلی خارج شده اند و فاصله معناداری با فناوری روز دارند، نشان می دهد آسیب پذیری ایده پلت فرم به اصطلاح ملی بسیار بیشتر از ادعای مطرح نمایندگان آن است.

فارغ از تحمیل هزینه چند هزار میلیارد تومانی طراحی و فراوری یک پلت فرم کاملا جدید و مستقل که حتی در خودروسازان مطرح جهانی هم به صورت مستقل آن را دنبال نمی نمایند، توان فراوریی قطعات حتی ساده و فاقد تکنولوژی در کشور ضعیف تر از آن است که این پلت فرم بتواند به عنوان یک ابزار استراتژیک در مقابله با نوسانات سیاسی استفاده گردد.

به این ترتیب معین است که ساخت پلت فرم ملی چه در دوران طلایی صنعت خودرو و چه در شرایط کنونی که اقتصاد کشور تحت تاثیر تحریم های بین المللی است نمی تواند ابزار مناسبی برای مقابله با مسائل ناشی از تحریم ها باشد؛ چراکه خودروسازان کشور طی حدودا دو دهه گذشته نسبت به ساخت 6 پلت فرم به اصطلاح ملی اقدام کردند حال آنکه در حال حاضر خودرو های ملی کنونی چندان به یاری خودروسازی کشور نیامده و بعضی از آن ها حتی به دلیل نبود قطعات با افت فراوری روبرو شده اند؛ بنابراین به نظر می رسد که ساخت پلت فرم ملی نیز نمی تواند راهگشای صنعت خودرو در روز های بحرانی باشد.

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.